Hüseyin Menç

 “Milleti resmi tahsil dışında halk terbiyesi ile yükseltmeyi amaçlayan kuruluş” 

HALKEVİ

        “Milleti resmi tahsil dışında bir halk terbiyesi ile yükseltmeyi amaçlayan harekette kuvvetli vatandaş yetiştirmek, milli seciyeyi Türk tarihinin ilham ettiği derecelere çıkarmak, güzel sanatları yükseltmek, milli kültürün ve ilmi hareketin faaliyetlerini kuvvetlendirmek uğrunda çalışacak mefkûreci vatandaşları toplayıcı bir yurt” olarak değerlendirilen Halkevleri;

1- Dil, Edebiyat, Tarih

2- Güzel San’atlar

3- Temsil

4- Spor

5- İçtimai Yardım

6- Halk Dersleri ve Kurslar

7- Kütüphane ve Neşriyat

8- Köycüler

9- Müze ve Sergi bölümlerinde varlık göstereceklerdi.(¹)  

    Vali Kadri Bey’in üstlendiği görev ile yapılan toplantılar ve vazife taksimatı ile 23 Şubat 1934’te  Cumhuriyet Halk Fırkası UmumiKatipliği’nden gelen Halkevi açma müsadesinden sonra resmen kuruldu.

 “İçtimaı tekemmülatımızı tamamlayan en canlı, en hayati bir müessesemiz” diye tanımlanan Halkevi 23 Şubat 1934’te eski Yatı Mektebi’nde tertip edilen bir tören ile faaliyete geçirildi.

    O yıllarda Ekrem Tevfik Bey ta-rafından çıkarılan Yeşil Amasya Gazetesi’nde bu açılış töreni şu şe-kilde yer almıştı: 

     “Halkevi’ne tahsis edilen eski Yatı Mektebi’nin salonu açılma günü için daha evvelden güzelce tanzim ve ihzar edilmişti. Salonun her tarafı Türk ve Fırka bayraklarıyla tezyin edilmiş, Gazi’nin bü-yük kıtada resimleri ile gençliğe hitap eden kıymettar yazısı resminin altına yerleştirilmişti. İsmet Paşa ile Kazım Paşa Hazretleri’nin resimleri yazının iki tarafını süslemişti.

     Saat 12’den itibaren halk salona toplanmaya başladı. Saat 14’te salon ve dış kısımlar tamamen dol-muştu. Hatta birçokları ayakta beklemek mecburiyetinde kalmışlardı.

    Tam saat 14’te Orta Mektep talebesi ve halkın iştiraki ile İstiklalMarşı okundu. Bunu ant takip etti. Andı müteakip Vali Kadri Beyefendi güzel bir hitabe ile Halkevi’nin Amasya’da açılması ve Halkevleri’nin maksadı hakkında mufassal izahatta bulundu.

      Vali Kadri Bey’in nutkundan sonra Kılıçaslan Mektebi Baş Muallimi Şeref Bey, Behçet Kemal Bey’in şiirini ve Orta Mektep talebesinden Muhittin Efendi Dumlupınar’ı çok güzel okudular.

      Müftüzade Ekrem Tevfik Bey, Halkevi’ne girenler namına bir nutuk söyledi. Bu suretle program mucibince merasim tamam olmuştu. Sigara ve incirler ikram edilir- ken halk hep bir ağızdan 10. Yıl Marşı’nı söylüyorlardı.(²)     

     İlk Halkevi Reisliğine CHF. Vilayet İdare Heyeti azasından ve Yeşil Amasya Gazetesi Sahibi Eczacı Ekrem Tevfik Bey seçildi.(³)

 Halkevi İdare Heyeti

Reis: Müftüzade Ekrem Tevfik

Güzel Sanatlar Mümessili: Baş Mühendis Resmi

Spor Mümessili: Orta Mektep Müdürü Doğan

Halkevi Şubeleri

Dil, Edebiyat, Tarih Şubesi

     Evkaf Müdürü Necip Bey, Orta Mektep Türkçe Muallimi Kemal ve Kütüphane Memuru Sabri Bey

Kütüphane ve Neşriyat Şubesi

    Hukuk Hakimi Ziya, Maarif Başkatibi Ahmet Bey, Kılıçaslan Başmuallimi Şeref Bey

Köycülük Şubesi

     Varidat Müdürü Hadi, Zirai Mücadele Memuru Fehim, Maarif Müdürü İbrahim Bey ve Ziraat Bankası Muhasebecisi Ömer Bey

İçtimai Yardım Şubesi

     Dr Fahri, Baytar Müdürü Fahri, Dr Selim Hakkı, Müdde-i Umumi Cemal ve Emniyet Memuru Sabri

Spor Şubesi

      Orta Mektep Müdürü Doğan,Orta Mektep Beden Terbiyesi Muallimi Arifi, Belediye Muhasebecisi Agâh, Yüzbaşı Müteakidi Hüseyin, Marangoz Fevzi beyler görev aldılar. ⁽⁵⁾

Temsil Şubesi

     Hususi Muhasebe Müdür Vekili Namık Bey, Varidat Katibi Nafiz Bey

Halk Fırkası Reisi Sıtkı Bey’in telgrafları

     Halkevi’nin açılmasını Halk Fırkası Reisi Sıtkı Bey Cumhur Reisi Gazi Mustafa Kemal, Başbakan İsmet Paşa ve Büyük Millet Meclisi Reisi Kazım Bey ile Cumhuriyet Halk Fırkası Umumi Katibi Recep Bey’e telgraf çekerek memnuniyet ve sevinçlerini bildirdi.

Cumhur Reisi Gazi Mustafa Kemal’e çekilen telgrafta;

    “Önde giden yüce Başbuğun gösterdiği yüksek amacın toplu ve hızlı yürüyüşle tutulmasına çalışmak gibi çok ağır ve değerli işi başarmak için ortaya çıkan Halkevlerinden biri de bugün Amasya’mızda açılmış bulunmaktadır.

     Kurtardığı yurdu Cennet gibi bir şenliğe kavuşmuş, benliğini kazandırdığı halkı da imrenilecek bir dirlik ve düzenliğe erişmiş görmek düşüncesiyle önde yürüyen Ulu Gazi’nin arka sıra gittikçe her gün geçmişin boğucu karanlıklarından biraz daha uzaklaşıldığını ve her adımda ileri de ulaşacağımız ışıklı ve güzel yaşayışa biraz daha yaklaşıldığını apaçık sezen ve görren halkımız Evin açılması dolayısı ile de Ulu Gazisine coşkun ve sönmez saygılarını sunmakla büyük bir sevinç duymaktadır efendim.”

Gazi’den cevabi telgraf

      Halkevi’nin açılması münasebetiyle C.H.F. Reisi Sıtkı Bey’in çektiği telgrafa Reisi Cumhur Mus

tafa Kemal’in telgrafında “Halkevlerinin açılmasının yıldönümünden ötürü hakkımda bildirilen candan duygu lara teşekkür eder, ülkümüze ulaşmak yolundaki çalışmalarınızda mu-vaffakiyetler dilerim.”

Başvekil İsmet Paşa’da

    “Milli hayatımıza yeni doğan Halkevimizi en sıcak duygularımla selamlarım. Milli birlik için kuvvetli neticeler verecek olan çalışmalarınızda ileriye doğru her gün biraz daha mesafe almanızı yalnız bir dilek değil, vazife yolunda kuvvetli bir istek olarak kaydeder ve bütün arkadaşlarımı sevgilerimle kucaklarım” (⁴)

Konferans ve diğer faaliyetler

     Halkevi ilk olarak Halkevi Azası’ndan Orta Mektep Müdürü Doğan Bey, Devlet tarafından çıkarılan Ergani Bakır İşletmeleri’ne ortaklık için % 5 faiz ve % 2 ikramiyeli “Ergani İstikrazı” hakkında bir konferans ile faaliyetlerine başladı.

      Halkevi Reisliği’nden fakir hastaların muayeneleri her gün Pazar hariç saat 13 ilâ 15 arasında doktorlar tarafından yapılmaları sağlandı.

      Türk tarihinde önemli şahsiyetler ve önemli olayların yıldönümünde anma günleri tertip edildi.

     Dilimiz için yeni kelimeler topladı.

     Halkevi Tiyatro Kolu tarafından çeşitli müsamereler sahneye konuldu.

      Fakir çocukların sünnetleri yapıldı.

     Halkevi Kütüphanesi oluşturuldu.

     Spor alanlarında gençleri bir araya toparladı.

Yeşilırmak Dergisi

      Halkevi çalışmalarını okuyuculara haber veren, genç yetenekler ve şiir, hikâye, araştırma inceleme alanlarında yazı yazan yeteneklere yer verilen “Yeşilırmak” isimli aylık bir dergi yayınlandı.

Taşan Dergisi

      Merzifon Halk Evi tarafından 23 Nisan 1930’da 12 sayfadan ibaret “Taşan” isimli dergi Zeki Tarhan ve Vehbi Cem Aşkun tarafından “ilmi, edebi, siyasi mecmua” 15 günde bir olarak çıkarıldı. Diğer illerde olduğu gibi genç yeteneklerin şiir, hikâye, araştırma inceleme alanlarında yazı yazmalarına imkan tanındı. 1938 Kasım ayında Cumhuriyetin On beşinci yılında 28 sayfalık “Fevkalade Nüsha” olarak basıldı.

(¹)-Yeşil Amasya Gazetesi; 8 Mart 1934, S.84, s.2

(²)- a.g.gazete; 22 Şubat 1934, S. 83, s.1

(³)- a.g.gazete, 8 Mart 1934, S.84, s.1

(⁴)- a.g.gazete; 8 Mart 1934, S.84, s.1

(⁵)- a.g.gazete; 15 Mart 1934, S.85,s.2