Amasya’nın bilinen en eski adı, söylendiği biçimi ile günümüze kadar hiçbir değişikliğe uğramadan gelen AMASYA’dır. (1) Eski kayıtlarda ve buluntularda AMASIE, AMESSEİA – AMACCEİA, AMASS - AMACIA - AMACCIA ismi okunmaktadır. AMASYA’nın açık şekilde okunduğu, şehir isimlerini Pers, Pont ve Roma dönemlerinde ticarette kullandığı gümüş ve bronz sikkeler (paralar) üzerinde görmek mümkündür.
Antik Haritalarda da mevcut
Birçok antik Anadolu haritalarda Amasya adı, değişime uğramadan günümüze kadar gelebilen ender şehirlerden biri olduğunu göstermektedir. Amasya’nın fethinden önce ve sonrasında da Türkler, AMASIE, AMASSEİA’yı (veya AMACCIA-AMACIA) kendi dillerinde söylendiği gibi AMASYA yapmışlardır. Milattan önce 60 ve Milattan sonra 19. yıllarda yaşadığı bilinen ve Amasya’da doğan eski çağın bilim adamlarından Strabon, yazdığı ünlü Coğrafya kitabında Amasya’dan Amasseia olarak söz etmektedir.
Amasya’ya verilen sıfatlar
Tarihte Amasya, çeşitli sıfatlar ile anılmıştır. Yazılı kaynaklarda adından bahsedilirken Kıbletül Ülema (Alimlerin merkezi), Türbetül Evliya (Evliyaların toplandığı yer), Darül Futuh (Fetihlerin çıkış yeri), Bağdadül Rum (Anadolu’nun Bağdadı), Medinetül Hükema (Akıl ve hikmet sahiplerinin şehri), Darül İzz (İzzet ve saadet yurdu) Kasr’ün Selatin (Padişahların köşkü) gibi isimler verilmiştir. (2 )
“AMASYA” adı üzerine çeşitlemeler
Bazı tarihçiler tarafından şehrin, efsanevi kadın savaşçılar Amazonlar tarafından kurulduğu kaydedilmiştir. Amasseia ismini taşıyan güzel Amazon kraliçesinin ismi de bu yerleşim yerine verildiği ileri sürülür.
Amasya Tarihi yazarı Hüseyin Hüsameddin Efendi Amasya isminin kaynağını sıralarken Hititler döneminde zikredilmeye başlandığını belirtmektedir. Amasya ve çevresinde hakimiyet kuran ilk büyük devlet olan Hititler’e dayanan isimlendirmede Hitit krallarından Amas Han, şehri kurmuş ve “Amasit” adını vermiş olabileceği ayrıca belirtilmektedir.
Hitit Konfederasyonu’nu oluşturan on üç hükümetten biri de Amasit idi. Amasya ve dolayları bu hükümetin merkezi durumundaydı. Kentin adını tarihte savaşçı kavimler arasında ün yapmış olan Amasitler’- den aldığı ve “Amasseia” ismini taşıyan güzel Amazon kraliçesinin ismi de bu yerleşim yerine verildiği öne sürülmüştür.
Başka bir görüşe göre şehir, Mısır firavunlarından Amasis (Amesis) tarafından kuruldu ve bu nedenle şehir Amasya adını aldığını Arap tarihçilerin kitaplarında gördüğünü kaydeden Hüseyin Hüseyin Hüsameddin Efendi kendi eserinde;
“ Halbuki bu iddia, umumi tarihlerdeki bilgilere uygun değildir.” diyerek eleştiriyor.
Söylendiğine göre, vaktiyle Amasya’da elmas taşlarının çıkarılmış olmasın dan dolayı şehre “Elmasya” adı verilmiş. Halk dilinde değişmesiyle beraber “ Amasya” şeklini almıştır.
Bu isimlendirmenin de dayanağının olmadığı ve sadece bir hikâye olarak anlatılmasıyla folklorik değer kazanır.
(1) - Milattan önce 60 ve Milattan sonra 19. yıllarda yaşadığı bilinen ve Amasya’da doğan eski çağın bilim adamlarından Strabon, yazdığı ünlü Coğrafya kitabında Amasya’dan Amasseia olarak söz etmektedir. ( Strabon ; Coğrafya , Çeviri Prof.Dr. Adnan Pekman, İst. 1987)
Hüseyin Hüsameddin’in kaydettiğine göre, Ahmed Mithat efendi Mufassal Kurun-u Cedide de şehre “Amasia” demektedir. Charles Texier, Küçük Asya Asar-ı Kadimesinde Tarih ve Coğrafyası isimli eserinde “Amazis” diye bahsetmektedir.
Mareşal Molkte Şark Hatıratı adlı kitabında “Amazus, Amizus” olarak kaydetmiştir.
(2) - Hüseyin Hüsameddin Yasar : Amasya Tarihi Cilt 1
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder