Bir televizyon kanalında yayınlanmaya başlayan “Muhteşem Süleyman” dizisinin gündemimize taşıdığı iktidar mücadelesini, gün yüzüne çıkarmıştır. Cihan hakimi Kanuni Sultan Süleyman Han’ı gereği gibi temsil edemeyen sahneler bir kenara bırakılacak olursa, dizi de şimdilik şehzade Mustafa’nın eğitimi ve saray içindeki varlığı ve tahta hazırlanan bir şehzade portresi çizilmektedir.
Şehzade Mustafa’nın 25 yaşındayken Amasya Sancakbeyi olması ve sonunda entrikalara feda edilen hayatına göz atmayı hatırlara getirdi.
Şehzade Mustafa
Şehzade Mustafa, Kanuni Sultan Süleyman’ın beş oğlunun en büyüğüydü ve herkes Kanuni’nin ölümünden sonra Osmanlı tahtına Mustafa’nın çıkacağına inanıyordu. Ama baba ile oğlun arasına menfaatçiler girdi ve baba ile oğlun arasını açtılar.
Kanuni Sultan Süleyman’ın beş oğlunun en büyüğü olan Şehzade Mustafa, 1515’de babasının Manisa Sancakbeyliği sırasında doğdu. Dedesi Yavuz Sultan Selim’in ölümü üzerine 1520’de babası ile birlikte İstanbul’a gitti.
Amasya Sancakbeyi Şehzade Mustafa
1533’de Manisa Sancakbeyliği’ne gönderildi. 1540 yılında da buradan alınarak Amasya Sancakbeyliği’ne atandı. 1553 yılına kadar toplam 13 yıl Amasya’da valilik yaptı.
Şehzade Mustafa Amasya Sancakbeyi olarak bulunduğu dönemde, Amasya Sivas'a bağlı olmaktan çıkarıldı ve Çorum, Samsun, Şarkikara-hisar’dan oluşan bir vilayet haline getirildi. Şehzade Mustafa, Amasya'da görev yaptığı dönemlerde halk ve ordu tarafından sevilen, bilgisini kültürünü ve askeri dehasıyla Veliaht olarak görülmüştü.
Şehzade Mustafa Amasya Sancakbeyi olarak bulunduğu dönemde, Amasya Sivas'a bağlı olmaktan çıkarıldı ve Çorum, Samsun, Şarkikara-hisar’dan oluşan bir vilayet haline getirildi. Şehzade Mustafa, Amasya'da görev yaptığı dönemlerde halk ve ordu tarafından sevilen, bilgisini kültürünü ve askeri dehasıyla Veliaht olarak görülmüştü.
Şehzadenin Amasya Sancakbeyliği döneminde Anadolu’ya gelen elçiler, mutlak Amasya'ya uğrar veliahtı ziyaret ederlerdi. Bu ziyareti gerçekleştirenler tarafından Şehzadeye çeşitli kıymetli hediyeler verip, büyük iltifatlarda bulundukları kaydedilmiştir. (1)
Sevilen şehzade hakkında dedikodular çıkarıldı
Bu arada Şehzadenin halk ve asker tarafından fazla sevilmesi İstanbul’da duyulunca saraya yakın olanlar tarafından dedikodular çıkarıldı. Kanuni Sultan Süleyman Han’a bazı dedikodular yaymak maksadıyla Şehzadenin gözden düşmesini sağladılar.Hatta yaşlanmış olan Sultanıtahtan indirip kendisinin tahta çıkacağı entrikaları bile Padişahı tahrik ediliyor, vaktinden önce tahta geçeceği yönünde hesaplar yapıldığı ileri sürülüyordu.
Sadrazam Damat Rüstem Paşa’nın entrikaları
Hürrem Sultan’ın Damadı Sadrazam Rüstem Paşa, Şehzade Mustafa’nın tahta geçmesi halinde elinde bulundurduğu bütün nüfuzu kaybedeceği endişesi ile, Padişah ile şehzadenin arasını açmaya çalıştı. Rüstem Paşa ve adamları güya Amasya Valisi Veliaht Şehzade Mustafa ile Şah Tahmasb arasında gizli muhaberatı yakalayıp Kanuni’ye gönderdiler. Bu düzme vesikalara göre Veliaht, Şah’ın kızı evlenecek ve babasının tahtını elinden almak için Şah’ın desteğini görecekti.
Kanuni bu mektuplar kendisine sunulduğu zaman önce inanmamıştı, ancak sahte mektuplar karşısında önce ikna oldu, sonra inandırıldı. (2) Rüstem Paşa, sahte vesikalarını öyle acemice hazırlamıyordu. Önce Veliaht Şehzade Mustafa’nın mührünü elde edip, bir örneğini kazdırmış ve bu mühürle mühürlenmiş mektupları, Şah Tahmasb’a yollamıştır.
Bu sahte mektupla Şehzade Mustafa, Şah’tan babası aleyhine yardım istiyor ve işin son derece gizli tutulmasını rica ediyordu. Şah’ın mektubu, Rüstem’in adamları tarafından, Şehzade’nin eline geçmeden, yolda elde edilmiştir. Bu suretle Kanuni’ye sunulan belgeler, Şehzadenin Sultana karşı bir ihanetin içinde olduğuna ikna etmeye yetmişti. (3)
Kanuni, Amasya Valisi Şehzade Mustafa’nın bu tür hareketlerine bir son vermek maksadıyla 1553 de İran Seferi'ne çıktı. Padişah Konya Ereğlisi'ne geldiği gün, Şehzade Amasya’dan Konya Ereğlisi'ne hareket etti. Osmanlı Ordusu'nun istirahat verdiği yerde, Şehzade babasının elini öpmek için Sultanın otağına girdi. Ancak, o çadırdan dilsiz cellatlar tarafından boğularak, cesedi bir halıya sarılmış şekilde çıkarıldı.
Amasya Vâlisi Şehzade Mustafa’nın öldürülmesine sebep olan Hürrem Sultan’dı
Kanuni Sultan Süleyman’ın Mahidevran (Gülbahar) Hatun’dan doğma Mustafa'nın, Kanuni'den sonra padişah olmasına kesin gözüyle bakılıyordu. Bu da Mahidevran Sultan'ın Valide Sultan olacağı anlamına geliyordu. Oysa Hürrem Sultan her bakımdan Mahidevran Sultan'ın önüne geçti ve Kanuni'nin güven ve sevgisini kazanarak onun nikahlı eşi oldu. Bazı kaynaklar çeşitli entrikalar uygulayarak 16. Yüzyıl Osmanlı tarihini olumsuz yönde etkilediğini iddia ederler. Kızı Mihrimah Sultan'ı Vezir-i Azam Rüstem Paşa ile evlendirerek Vezir-i Azam'la bir ittifak oluşturdu. Kanuni, yeniçeriler tarafından çok sevilen oğlu Mustafa'yı kendisini tahttan indirmeyi planladığı inancıyla öldürttü. Hürrem Sultan'ın Kanuni'yi bu kararda etkilediği inancı yaygındır.
(1)-Haşim ŞAHİN; Saray Entrikaları, Kanuniyi evlât katili etti, Hürriyet Tarih, 15 Ocak 2003
(2)-Yılmaz ÖZTUNA; Büyük Osmanlı Tarihi, İst.1993, c.3, s. 23-25
Bu mektup Topkapı Sarayı Arşivinde E.5.103, bulunmaktadır. Yılmaz ÖZTUNA; a.g.e. s. 24l
(3) – a.g.e. s.26
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder