Çelebi Mehmet zamanında yaptırılan ve değişik dönemlerde ekleme ve tadilatlarla genişleyen Beğler Sarayı’nın bulunduğu mevkii bugün Saraydüzü olarak anılmaktadır. Fotoğrafın sol bölümünde görüldüğü gibi söz konusu saray geniş bir alanı kaplamakta ve etrafı duvarlarla çevriliydi.
Osmanlı Döneminin en önemli mekânlarından ve en çok merak uyandıran Amasya’da Sancakbeği (Vali) olarak bulunan şehzadelerin ikâmet ettikleri yerlerdir.
Güçlü devletin yönetimini elinde tutan Sultanın Rumeli vilayetlerini güven altında tutan, vergileri toplayıp gerektiğinde asker toplamakta yetkili olan Amasya’daki şehzade geniş bir alanda söz sahibidir.
Böylesi önemli bir güce sahip olan şehzadelerin Amasya’da ikâmet ettikleri yer, şehrin doğu ucunda ve güney yamaçlarını kaplamaktaydı. Savadiye Mahallesi’ni ayıran Savadiye Deresi ile sınır oluşturmaktaydı.
Arazi, Şehzade tarafından satın alındı
1217 tarihli bir Şeriyye Sicili’nde Melik Gıyaseddin Şah diye tanınmış ve kayıtlı bulunduğu Selçuklu Sultanı Mesud devrinden itibaren çelebi ve şehzadelerin merkez olarak kullandıkları bir yerdir. Daha sonra Gümüşlüzâde emlâkı durumuna gelmiştir. Gümüşlüzâdeler’in bu mevkide büyük ve ihtişamlı konaklarının mevcut olduğu Hüseyin Hüsameddin Amasya Tarihi’nde belirtilmektedir.1398’da Amasya Valisi Çelebi Mehmed zamanında “Gümüşlüzâde Bahçesi”ni satın alındı ve yerine büyük bir saray yaptırıldı.(1)
Çelebi Mehmed burada 16 sene, II.Murad 20, II. Bayezid 26 ve Şehzade Ahmed 31 yıl ikâmet ettiler. Kanuni Sultan Süleyman’ın Şehzadelerinden Mustafa 13 yıl, Şehzade Bayezid 2 yıl ve son şehzade III. Murad 1,5 yıl bu sarayda ikâmet ettiler.
Şehzadelerin Amasya Sancakbeğliği yaptıkları yıllarda çok sayıda şehzade bu mütevazi sarayda dünyaya geldiler. Bunlardan Osmanlı tahtına padişah olarak çıkan Çelebi Mehmed’in oğlu Şehzade Murad (II. Murad) ve İkinci Bayezid’in oğlu Selim (1470) en önemlilerindendir. Bu arada Osmanlı tahtının varisi olarak görülmelerine karşılık tahta çıkamayan İkinci Bayezid’in oğlu Şehzade Ahmed (1465) ile birlikte Abdullah, Alemşah, Mahmut, Mehmed, Şehinşah (1464), Korkut (1467) olmak üzere 8 evladı yine bu sarayda doğmuşlardır.
Osmanlı İran antlaşması burada yapıldı
Kanuni Sultan Süleyman’ın 1554 yılında İran Seferi sonrasında kışı geçirmek için Amasya’ya geldiği vakit 7 ay 22 gün devleti bizzat buradan idare etti. İran ile yapılan ve “Amasya Antlaşması” diye bilinen görüşmeler yine bu sarayda gerçekleştirildi.
Yabancı seyyahın notlarından;
Kanuni Sultan Süleyman Han ile görüşebilmek için Amasya’ya gelen Seyyah Hans Dernschwam hatıralarında bu sarayı şu şekilde tarif etmektedir.
“Burası büyücek, sade, etrafı bahçe ile çevrili bir saraydır. Girişte etrafı kerpiç duvarlarla örtülmüş bir tahta kapı var. İçeride avlu kısmında tek tatlı bir bina görülüyor. Kerpiçten uzunluğuna yapılmış bir yapı. Binanın ahşap kısımları iyice işlenmemiş tahta parçalarından ibaret. Bunun yanında bahçe içinde fırınlanmış tuğladan inşa edilmiş tek katlı bir bina daha var. Padişah burada kalıyormuş. Yanı başında kerpiçten örülmüş büyük bir kapı görülüyor. Kapının önünde tahtadan yapılmış bir çardak var. Çardağın altında ellerinde gümüş bastonlar bulunan altın işlemeli elbiseler giymiş 4 kapıcı oturuyor.”(2)
Sadece adı kaldı
Sadece adı kaldı
Osmanlı şehzadelerinin sancağa çıkarılma geleneğinden vazgeçilmesiyle Amasya’nın talihi ters dönmüştür. Amasya önce “sanacak” olmaktan çıkarılıp Sivas Vilayetine bağlandı. Böylece şehzadelerin söz sahibi olduğu geniş bir coğrafya beğlerin ve paşaların tasarrufuna geçti. Şehzade ikametleri birer birer değerlerini kaybetti, derebeylerin mücadelesindeki halkın bıkkınlığı, şehrin imarına da yansıdı.
Birkaç örneğin dışında taş taş üstüne konmadığı gibi bir zamanlar devleti idare eden mekânlar da sessizliği gömüldü. Tıpkı Osmanlı şehzadelerinin hüküm sürdükleri saray gibi…
Saray elden gidince yeri kaldı geriye, bir de adı "Saraydüzü" diye...
(1)-Hüseyin Hüsameddin, Amasya Tarihi; c.1 sh.41
(2)-Hans Dernschwam; İstanbul ve Anadolu’ya Seyahat Günlüğü, Kültür Bakanlığı / 885,sh.284
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder